تاب آوری در ام اس و بهزیستی روانشناختی

تاب آوری به بیماران مبتلا به ام اس کمک میکند که با چالش های این بیماری بهتر مواجه شوند و با استرس ناشی از بیماری ام اس بهتر کنار بیایند مولتیپل اسکلروزیس(Multiple Sclerosis: MS)،  نوعی بیماری مزمن و پیشرونده سیستم اعصاب مرکزی است که سومین عامل ناتوانیهای عصبی محسوب میشود. این بیماری

مزمن عصب شناختی بزرگسالان ۲۰ تا ۵۰ سال را مبتلا میکند و متوسط سن شروع آن اوایل دهه چهارم زندگی است.

ام اس یک بیماری التهابی، مزمن و خودایمن است که با از بین رفتن غلاف میلین دستگاه عصبی مرکزی همراه است (پاتن  ، ۲۰۲۰ ). علامت این بیماری ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است (آل حسین، آل دایل، آل نازی و آلوین ۲ ، ۲۰۲۰ ). معمولا اولین تظاهرات این بیماری در سنین ۲۰ تا ۴۰سالگی با علائمی چون اضطراب، ضعف، اختلال در تعادل، اختلال بینایی و افسردگی بروز می یابد (ایندوروا، کان استنتینسکو و گران  ، ۲۰۱۲ ).فصل تولد در آن تاثیر گذار است به گونه ای که بیشترین آمار مربوط به متولدین فصل بهار و کمترین مربوط به متولدین فصل پاییز می باشد (لی وگیولینی  ، ۲۰۱۹) . هرچند پاتوژنز بیماری به درستی مشخص نشده است،

محققان معتقدند تظاهرات بالینی بیماری ناشی از نوعی واکنش ایمنی است که از سدهای جریان خونی-مغزی عبور میکند و به داخل دستگاه عصبی مرکزی وارد میشود.

اپیدمیولوژی ام.اس در دهه های اخیر تغییر نموده است تا آنجا که روزانه گزارشات متعددی مبنی بر افزایش میزان شیوع این بیماری در سراسر جهان منتشر می شود، طبق برآورد مطالعات انجام شده، در سراسر جهان ۵ / ۲ میلیون نفر از بیماری ام.اس رنج می برند (اسمیدت و جوستینگمیر  ، ۲۰۱۹) .

انجمن ملی ام.اس در سال ۲۰۱۱ اعلام کرده است که بیشتر از ۲ / ۱ میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. کشور ما، ایران یکی از مناطق نسبتا شایع ام.اس است. میزان ابتلا به این بیماری در ایران، به رغم آمار کمتر گزارش شده در بین آسیایی ها ( ۵ – ۳ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر)، در حدود ۱۵ تا ۳۰نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است.

از جمله مشکلات رایج در بیماران مبتلا به ام.اس اختلال در تعادل و تحرک و نیز شکایت این بیماران از مشکلات خواب و خستگی می باشد که مطالعات مختلف نشان داده است، این مشکلات کاملا به هم مربوط بوده و بر هم تاثیرگذار است (فلمینگ، کوت و هرینگ  ، ۲۰۱۹ ).

داشتن یک زندگی مطلوب، همواره آرزوی بشر بوده است، در ابتدا رفاه بیشتر و طول عمر بالاتر، در معنی کیفیت زندگی بهتر مطرح بود. کیفیت زندگی در نقطه مقابل کمیّت، قرار می گیرد ومنظور از آن سال هایی از عمر است که همراه با رضایت، شادمانی و لذت باشد (هیانگ، وانگ، فانو چن  ، ۲۰۱۹ ).

نظریه های جدید روانشناسی مثبت نگر به رویکرد جدیدی به نام تاب آوری رسیده اند. در نظریه تاب آوری به انسانها نه به عنوان موجود منفعل پاسخ دهنده در برابر محرکها، بلکه

به عنوان تصمیم گیرنده های دارای حق انتخاب و امکان تسلط وثمربخش نگریسته میشود. تابآوری ظرفیتی برای مقاومت دربرابر استرس و فاجعه است. مؤلفه مهم دیگر در این رویکرد (روانشناسی مثبتن گر(بهزیستی روانشناختی است. ماهیت و ساختار بهزیستی

روانشناختی موضوعی است که از گذشته های دور مورد توجه فیلسوفان و دانشمندان رشته های مختلف علمی قرار داشته است و به تازگی در کانون توجه روانشناسی مثبت گرا قرار گرفته است.

بهزیستی روانی یکی از مولفه های کیفیت زندگی است، به چگونگی ارزیابی افراد از زندگیشان اشاره دارد و دارای دو جزء شناختی و عاطفی است. بعد شناختی، یعنی ارزیابی شناختی افراد از میزان رضایت از زندگی و بعد عاطفی، یعنی داشتن حداکثر عاطفه مثبت و حداقل عاطفه منفی (مک گویر و مک گویر  ، ۲۰۲۰ ).

امروزه پژوهشگران معتقدند که ایجاد بهزیستی روانشناختی و رضایت از زندگی، انسان ها را به سمت موفقیت بیشتر در زندگی، سلامت بهتر، ارتباط اجتماعی حمایتگرانه سالم تر و در نهایت سلامت روانی و جسمی بالاتر، رهنمون می سازد (آقاباقری، محمدخانی، عمرانی و فرهمند، ۱۳۹۱). یکی دیگر از عناصر مرتبط با بهزیستی روانشناختی، تاب آوری  است (مک، نگ و وونگ،  ۲۰۱۱)؛ ویژگی های افراد تاب آور، تجربه پیامدهای مثبت هیجانی و شناختی، عزت نفس و کارکرد اجتماعی (شجاعی، ۱۳۹۱ ) و مقاومت در برابر پیامدهای منفی رویدادهای ناگوار زندگی است (بلیک و کوبیلارزیک  ، ۲۰۱۵ ).

کامپفر  ( ۱۹۹۹ ) باور داشت که تاب آوری، بازگشت به تعادل اولیه یا رسیدن به تعادل سطح بالاتر در شرایط تهدید کننده است.تاب آوری به بیماران مبتلا به ام اس کمک میکند که با چالش های این بیماری بهتر مواجه شوند و با استرس ناشی از بیماری ام اس بهتر کنار بیایند

از این رو، سازگاری موفق در زندگی را فراهم می کند. در عین حال کامپفر (۱۹۹۹ ) به این نکته نیز اشاره می نماید که سازگاری مثبت، با زندگی هم می تواند پیامد تاب آوری به شمار رود و هم بعنوان پیش آیند سطح بالاتری از تاب آوری را سبب شود (پتیت، کروکستون و فیکسل  ، ۲۰۱۹) .

به طور کلی تاب آوری به توانایی انطباق موفق با شرایط چالش برانگیز و تهدیدآمیز و همچنین رشد شایستگی تحت شرایط سخت اشار ه دارد (سیلر و جنوین  ، ۲۰۱۹ ).

بنابراین تاب آوری چیزی بیش از بهبود ساده از آشفتگی است (بن  ، ۲۰۲۰ ) و می تواند به عنوان رشد مثبت یا سازگاری به دنبال دوره های از به هم ریختگی تعادل توصیف شود (شر  ، ۲۰۱۹ ). تاب آوری انسان را قادر می سازد تا بر عوامل استرس زای زندگی چیره و با آن به مقابله بپردازد(رودینا  ، ۲۰۱۹ ).

به عبارتی واژه تاب آوری برای توصیف صفت شخصیتی پایدار یا توانایی که افراد را نسبت به آثار منفی خطر و بلایا مصون نگه می دارد به کار می رود (داچک  ، ۲۰۲۰ ). از ویژگی های افراد تاب آور انطباق در محیط دشوار و مقاومت در برابر استرس زاهاست که نوعی رشد مثبت تلقی می شود (میر  ، ۲۰۱۹) .

پژوهش بر روی عصب-زیست شناسی استرس و تاب آوری نشان داده است که افزایش تجربه پیامدهای مثبت، ابزار موثری برای بالا بردن تاب آوری است (پیجن و کیی  ، ۲۰۱۴ ).تاب آوری به بیماران مبتلا به ام اس کمک میکند که با چالش های این بیماری بهتر مواجه شوند و با استرس ناشی از بیماری ام اس بهتر کنار بیایند .