تاب­ آوری شناختی چیست و چگونه اندازه ­گیری می­شود؟

تاب­ آوری شناختی چیست و چگونه اندازه ­گیری می­شود؟ تاب آوری شناختی به توانایی مغزو سیستم اعصاب مرکزی برای کنترل عوامل استرس زا، آسیب ها و همچنین مقاومت در برابر ظهور علائم یا اختلالات تعریف شده است تاب آوری شناختی بمعنای توانایی و ظرفیت غلبه بر آثار نامطلوب و منفی وقایع و رویدادهای ناخوشایند و استرس های مرتبط با عملکرد شناختی انسان است

دکتر ریحانه جباری روانشناس و نویسنده در خانه تاب آوری در یادداشتی اختصاصی تاب آوری شناختی را توصیف کرده است .تاب­ آوری به­ عنوان توانایی سازگاری مثبت و موفقیت­ آمیز در شرایط ناگوار و تهدیدکننده، در پی شناخت شیوه ­هایی برای بهزیستی و شادکامی انسان است یکی از انواع تاب­ آوری، تاب­ آوری شناختی است که به علوم شناختی مربوط می­شود. علوم شناختی مطالعه ­ای بین رشته­ ای مرکب از هوش مصنوعی، علم اعصاب، روانشناسی، فلسفه­ ی ذهن و زبان­شناسی است.

این علوم با تکیه بر تجربه، به شناخت مغز و کارکردهای آن می­پردازد و از جمله خدمات آن استفاده­ بهینه از مغز، معالجه­ آسیب­های مغزی و طراحی الگوهای مصنوعی از روی مغز است(خرازی، ۱۳۸۶).
بر این اساس تاب­ آوری شناختی به ­عنوان یکی از موضوعات مورد بررسی در علوم شناختی، توانایی حفظ یا بازیابی ظرفیت­های شناختی در معرض خطر تعریف می­شود (جا، موریسن، پارکر و استنلی، ۲۰۱۷)، که برآیند نوعی فرآیند ذهنی برای فهم، تصمیم ­گیری، یادآوری، تحلیل پدیده­ ها و حل مسئله است. (منوچهری راد، زندحسامی، داوری و موسی­خانی، ۱۳۹۶) تاب­ آوری شناختی چنین نیز تعریف شده است: ظرفیت غلبه بر اثرات منفی موانع و شکست­ها و استرس­ های مرتبط با آن بر عملکرد شناختی (استال، بولتون و بارن، ۲۰۰۸).

عوامل محافظتی که در میزان تاب­ آوری شناختی نقش دارند به دو دسته تقسیم می­شوند: اول عوامل ایستا که طی مداخله تغییر نمی­کنند، مانند سن و جنسیت. دوم عوامل پویا که تغییرپذیر هستند مانند محیط، عملکرد خانواده، شرایط اقتصادی و اجتماعی(اندرسون و همکاران، ۲۰۱۹).

تاب­ آوری شناختی چیست و چه نقشی دارد ؟ یکی از نقش­ های تاب­ آوری شناختی، تأثیر آن در تأخیر بروز علائم بالینی است (ورثرجه، ریمانن، آیر و وموری، ۲۰۱۹). پژوهش­ها نشان داده ­اند که افرادی که از لحاظ شناختی تاب­ آور هستند، با وجود علائم خطر ژنتیکی آلزایمر، تا اواخر سالمندی از اختلال مصون می­مانند و تنها در قالب نقص­ های خفیف شناختی به حیات خود ادامه می­دهند. (هیدن و همکاران، ۲۰۱۹).
از میان عواملی که منجر به افزایش تاب­ آوری شناختی می­شود می­توان به مداخلات سبک زندگی شامل رژیم غذایی، ورزش، آموزش شناختی و مقابله با استرس اشاره کرد(شرچن و همکاران، ۲۰۲۰). با توجه به اهمیت تاب­ آوری شناختی، در سال ۲۰۱۵ مقیاس تاب­ آوری شناختی جهت سنجش این متغیر توسط اسمیت ساخته شد که در آن اظهاراتی درمورد عقاید و احساسات و رفتار آمده است و خوش­بینی درمورد آینده، پیگیری اهداف زندگی، رضایت از مولدبودن و اثربخشی و زندگی براساس ارزش­های اصلی فرد را پیش­بینی می­کند.
این مقیاس توسط حسینی و همکاران در سال ۱۳۹۹ در جامعه ایرانی نیز هنجاریابی و روایایی و پایایی آن تأیید شده است.